05-09-2024

“Sommige studenten durven niet eens te kijken hoe hoog hun studieschuld is”

Ocke Siertsema (22) studeert Bestuurskunde/Overheidsmanagement aan de Haagse Hogeschool en is vicevoorzitter van studentenvakbond LSVb. In haar portefeuille zitten onderwijsbekostiging én de financiële positie van de student. “Persoonlijk voelde ik wel iets van paniek toen de rente plotseling vervijfvoudigd werd.”

Wat is jullie visie op lenen voor een studie?

“Studenten die van 2015 tot 2023 studeerden, moesten alles lenen en er bestond geen basisbeurs. Wij waren ontzettend tegen dit leenstelsel. De studenten die in deze periode studeerden, worden ook wel tot de pechgeneratie gerekend. We hebben veel actie gevoerd tegen dit stelsel en vorig jaar is het afgeschaft. De compensatie die deze studenten krijgen, vinden we veel te karig. Die is per gestudeerde maand slechts € 34,17, waarbij er nog wel allerlei voorwaarden gelden. Wij blijven knokken voor een hogere compensatie. In het nieuwe stelsel krijgen studenten weer een basisbeurs, net als voor invoering van het leenstelsel. En kunnen ze aanvullend lenen voor hun studie. Dat is een verbetering, maar we vinden het nog niet genoeg. De basisbeurs zou meer in verhouding moeten staan tot de lasten van studenten.”

Komen studenten nu niet rond?

“Uit onderzoek¹ blijkt dat een groot gedeelte van de studenten financieel wordt bijgestaan door hun ouders. Maar er is ook een groep die hun eigen boontjes moet doppen. Sommigen van hen komen in aanmerking voor een aanvullende beurs. Die is wel iets uitgebreid in het nieuwe stelsel. Er zijn natuurlijk ook studenten die geen recht hebben op een aanvullende beurs en van wie de ouders financieel niets bijdragen. Sinds de invoering van het leenstelsel in 2015 is de gemiddelde studieschuld toegenomen met € 4.700 tot € 17.100 begin dit jaar. Dat laat zien dat studenten niet rondkomen zonder te lenen. Dat is ook niet zo vreemd, want de gemiddelde maandelijkse kosten voor studenten waren in 2021 volgens onderzoek van het Nibud al € 1031 per maand.”

Wat doet het aangaan van schulden met studenten?

“Het levert stress op, dat horen we vaak. Er is bij sommige studenten ook schaamte over studieschulden. Sommige durven niet te kijken naar de hoogte van hun schuld op de website van DUO. De stress is er zeker in combinatie met de verhoogde studiedruk en het bindend studieadvies in het eerste jaar. Daarnaast werken studenten ook ontzettend hard naast hun studie². Europees gezien maken ze de meeste uren. Het vooroordeel dat studenten lui zijn, is dus zeker niet waar. Meer werken kan niet altijd. Zeker als studenten ook nog stage moeten lopen, is full time ernaast werken niet te doen. De stagevergoeding ontbreekt soms of is vaak ontzettend laag, dus het is ook niet zo dat je voldoende betaald krijgt voor het werk dat je doet.”

"Doordat de studieschuld niet BKR-geregistreerd is, dachten studenten dat het geen invloed had op hun hypotheekaanvraag.”

Ocke Siertsema, student Bestuurskunde/Overheidsmanagement en vicevoorzitter studentenvakbond LSVb

Hoeveel is eigenlijk verantwoord om te lenen? Kun je daar iets over zeggen?

“Dat is moeilijk te zeggen, want het verschilt per student en per situatie. Zo is de uitwonende beurs hoger dan de toelage voor thuiswonende studenten. Maar de beurs voor uitwonende studenten is natuurlijk nooit genoeg om alle lasten te dekken. Tegelijkertijd geldt: thuiswonende studenten betalen vaak kostgeld aan hun ouders³. Ik wil maar zeggen: echt elke situatie is anders.”

Is lenen nu niet te gemakkelijk? Met een druk op de knop kun je extra geld lenen bij DUO?

“Oud-minister Bussenmaker van Onderwijs zei dat ze geen ‘leenangst’ wilde aanwakkeren onder studenten. Doordat de studieschuld niet BKR-geregistreerd is, dachten studenten bovendien dat het geen invloed had op hun hypotheekaanvraag.”

Horen jullie dat studenten spijt hebben van wat ze geleend hebben?

“Dat horen we en komt ook terug uit bijvoorbeeld een peiling van 1Vandaag⁴ onder studenten. Als ze hadden geweten dat de rente überhaupt zo zou stijgen, dan hadden ze niet zoveel geleend. Dat de rente vijf keer over de kop zou gaan, zag niemand aankomen. Nu betalen studenten opeens veel meer aan rente. Op een totale looptijd van 35 jaar kan de rente oplopen tot een derde deel van het geleende bedrag.”

"Zelf leen ik ook en vooral toen de rente vervijfvoudigd was, besefte ik goed de impact daarvan. Ik voelde wel iets van paniek, want die schuld bouwt zich zo veel sneller op."

Ocke Siertsema, student Bestuurskunde/Overheidsmanagement en vicevoorzitter studentenvakbond LSVb

Hoe kijk je persoonlijk tegen het onderwerp studielening aan?

“Ik ben zelf uitwonend en wil er best iets over zeggen. Ik ging in 2021 in Leiden op kamers wonen. Toen kwam er eigenlijk best veel op me af. Een nieuwe stad, een nieuwe studie. Bovendien was het een tijd dat de prijzen flink stegen. Ik was dan ook ontzettend blij afgelopen jaar dat de basisbeurs terugkwam. Zelf leen ik daarnaast ook en vooral toen de rente vervijfvoudigd was, besefte ik goed de impact daarvan. Ik voelde wel iets van paniek, want die schuld bouwt zich zo veel sneller op.”

Zou je het fijn vinden als DUO je precies laat zien wat het aangaan van een lening inhoudt?

“Ik zou dat zelf heel fijn vinden. Het is echt moeilijk om er een goed beeld van te krijgen. Nu is dat ook omdat er veel is veranderd in het systeem van studiefinanciering de afgelopen jaren. Dat de rente nul procent was, was echt een politieke keuze. En dat had ook echt wel een voordeel, want daardoor konden ook moslimstudenten⁵, die vanuit hun geloof geen lening met rente aangaan, er bijvoorbeeld gebruik van maken.“

Heb je al nagedacht wat jouw studieschuld betekent als je een woning gaat kopen?

“Ik weet überhaupt niet of ik een huis kan vinden dat ik zou kunnen betalen. Het tekort aan woningen is groot en de prijzen rijzen de pan uit. Uit onderzoeken naar de brede welvaart^6/7 van jongeren en studenten, blijkt dat het vertrouwen van de huidige generatie jongeren in de toekomst erg laag is. Lager dan dat van iedere andere generatie. Niet zo gek. Kijk maar eens hoe weinig kapitaal jongeren kunnen opbouwen. Generaties voor ons hadden een gunstigere huizenmarkt en konden makkelijker hun hypotheek rond krijgen voor een woning die naar hun wens was. Ja, dat gebrek aan perspectief beïnvloedt de toekomst enorm.”

¹^{Bron: Nibud studentenonderzoek 2021.}^{https://www.nibud.nl/onderwerpen/kinderen-en-jongeren/studeren/}²^{Bron: Onderzoek van Eurostat 2022}^{https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/nederlandse-studenten-zijn-europees-kampioen-bijverdienen~b6ef91b7/?referrer=https://www.google.com/}³^Bron:^{https://www.regiobank.nl/uw-situatie/studeren/kosten-en-uitgaven.html#:~:text=Gemiddeld%20is%20het%20kostgeld%20dat,207%20(Nibud%2C%202021)}⁴^Bron:^{https://eenvandaag.avrotros.nl/panels/opiniepanel/alle-uitslagen/item/ruim-helft-studenten-pechgeneratie-had-minder-geleend-als-ze-beter-op-de-hoogte-waren-geweest-van-gevolgen-studieschuld/}⁵^Bron:^{https://www.trouw.nl/religie-filosofie/rente-op-een-studielening-plaatst-moslimstudenten-voor-het-blok-want-rente-is-haram~b2801873/}⁶^Bron:^{https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2023/23/zorgen-over-financiele-toekomst-in-jaar-tijd-flink-toegenomen}⁷^Bron:^{https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2024/20/brede-welvaart-jongvolwassenen-blijft-achter}^/^{https://nos.nl/artikel/2475439-brede-welvaart-ongelijk-verdeeld-jongvolwassenen-en-migranten-blijven-achter}